24 ліпеня 2019 г. у Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры адбудзецца сёмая (апошняя) з цыкла адкрытых лекцый галоўнага рэдактара часопіса “Маладосць”, даследчыцы Святланы Воцінавай “Сны самотнага дзьмухаўца: па старонках біяграфіі Элізы Ажэшкі” – “Апошняе сонца”.

16 красавіка 1910 года пані Эліза пісала Тадэвушу Гарбоўскаму, суаўтару аповесці “Ad astra”: “Яшчэ жыву – памятаю выдатна, успамінаю сардэчна, усяго, што ёсць на зямлі сонцам і кветкамі, горача зычу”.

Па начах яе даймалі сардэчныя прыступы, а днямі яна мела на вуснах усмешку. За два дні да смерці пісьменніца трымала ў руках іголку і нітку – “вышывала прыгожы ўзор”. І кожную хвіліну, калі толькі магла, гаварыла пра справы. Бо “ну што пра мяне гаварыць, што азначае адно жыццё ў параўнанні з тым, што адбываецца навокал”. А навокал біў пульс жыцця.

А яшчэ да Зямлі набліжалася камета Галея. “Будзе так, – пісаў “Літоўскі кур’ер”. – У дзве гадзіны ночы з 5-га на 6-е мая ядро каметы Галея, якое валачэ за сабой святло працягласцю ў 20 мільёнаў кіламетраў, праплыве паміж Зямлёй і Сонцам. Забярэ гэта ў яе гадзіну часу. Верагодна, убачым толькі лёгкую імглу, нібы воблачка, якое праплыве скрозь шчыт Сонца”.

5 мая раніцай, каля сёмай, у Элізы Ажэшкі пачаўся новы сардэчны прыступ. А дзявятай праз дзве гадзіны энергічных ратаванняў, якія не давалі ранейшых эфектаў, пісьменніца “аддала Богу сваю высакародную душу”.

• Чаму не ўсе вянкі трапілі на пахаванне?
• Чаму “трашчалі рашоткі” і “ламаліся дрэвы”?
• “Званы білі доўга, працяжна, жаласна” … не толькі па ёй.

Апошнія год, месяц, дзень.