Віртуальная выстава да 80-годдзя з дня нараджэння Ніны Мацяш
20 верасня літаратурны свет адзначае 80-годдзе з дня нараджэння выбітнай беларускай паэткі і перакладчыцы, лаўрэата Літаратурнай прэміі імя Аркадзя Куляшова і заслужанай дзяячкі мастацтваў Беларусі Ніны Іосіфаўны Мацяш.
Будучая паэтка нарадзілася ў в.Нівы Бярозаўскага раёна Брэсцкай вобласці ў сялянскай сям’і. Бацька, Іосіф (Язэп) Мікалаевіч Мацяш, быў самаадукаваным чалавекам, прывіў дзецям, асабліва Ніне, цікавасць да вучобы, да чытання. Дзякуючы яму, у хаце заўсёды былі кнігі. Маці, Алена Сымонаўна (у дзявоцтве Сеч), была вельмі працавітай, добрай.
Вучылася Ніна ў Ніўскай сямігодцы, у 1960 годзе закончыла Бярозаўскую сярэднюю школу і паступіла ў Мінскі педагагічны інстытут замежных моў на факультэт французскай мовы, марыла стаць перакладчыцай. На трэцім курсе цяжка захварэла, вымушана была ўзяць акадэмічны адпачынак, закончыла інстытут у 1966 годзе. Нягледзячы на цяжкае фізічнае становішча, выкладала нямецкую мову ў Белаазёрскім прафесійна-тэхнічным вучылішчы (1973–1977).
Пісаць вершы пачала ў студэнцкія гады. Першая публікацыя вершаў (на рускай мове) з’явілася ў 1962 годзе ў бярозаўскай раённай газеце “Маяк коммунизма”. З 1967 года пачала пісаць па-беларуску.
У 1970 годзе ў выдавецтве “Беларусь” пабачыў свет яе першы паэтычны зборнік “Агонь”. Гэта была невялікая, кішэннага фармату кніжка тыражом у 2000 экзэмпляраў. Але для самой Ніны, для ўсяго літаратурнага аб’яднання “Крыніца” з’яўленне гэтага зборніка было з’явай знакавай.
Аўтар зборнікаў вершаў “Удзячнасць” (1973), “Ралля суровая” (1976), “Прыручэнне вясны” (1979), “Поўны келіх” (1982), “Жнівень” (1985), “Шчаслівай долю назаві…” (1990), “Паміж усмешкай і слязой” (1993), “Я вас люблю” (1998), “Богава дрэва” (2004) і інш.
Для дзяцей Ніна Мацяш напісала казкі “Два браты і сякера” (1975), “Казка пра суседзяў, змяю і мядзведзя” (1982), “Краіна Белы Свет, або Прыгоды Краснічка” (1993), п’есы для тэатра лялек “Прыгоды трох парасят” (пастаўлена ў 1976), “Крок у бессмяротнасць” (пастаўлена ў 1977), тэлесцэнарыі пра творчасць В. Бялыніцкага-Бірулі “Пясняр роднай прыроды” (пастаўлена ў 1978) і Р.Кента “Гэта я, Госпадзі” (пастаўлена ў 1980). Член Саюза пісьменнікаў БССР з 1971 года.
Ніна Іосіфаўна Мацяш вядомая і як перакладчыца. Яна перакладала з французскай, нямецкай, польскай, украінскай ды іншых славянскіх моў. У яе перакладзе вышлі кнігі Жана Аліўе “У краіне індзейцаў” (1973), Антуана дэ Сент-Экзюперы “Планета людзей” (1984), “Маленькі прынц” (1989), Франсуа Жакмэна “Поры году” (2003), “Багаславі сустрэчу мне…”, “Выбраная лірыка Плеяды”, “Перабіраю самацветы”, “Гарнуся душою да слова”, навелы Г. дэ Мапасана (1987), паэма “Маруся Чурай” Л.Кастэнка (1989), вершы Віславы Шымборскай і іншыя. Перакладаючы французскіх паэтаў XVI стагоддзя, Ніна Іосіфаўна вельмі хацела ўзбагаціць культурны абсяг роднай Беларусі.
Паэтэса вяла актыўную грамадскую дзейнасць, праводзіла творчыя сустрэчы і пасяджэнні, на якіх збіраліся слухачы амаль з усёй Беларусі, была частым госцем у школах і ліцэях, прымала ўдзел у пісьменніцкіх з’ездах.
Ніна Мацяш – лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Аркадзя Куляшова (1984) за «Паэму жніва», прэміі Усебеларускага фестывалю моладзі, прысвечанага 50-годдзю ЛКСМБ (1970) за вершы аб моладзі, ганаровага звання «Берасцейская зорка – 1998» у намінацыі «Літаратура», міжнароднай прэміі імя Рыгора Скаварады, Літаратурнай прэміі імя Уладзіміра Калесніка (2009, пасмяротна) за зборнік «У прыгаршчах ветру». Ганаровы грамадзянін горада Белаазёрска, заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь (1994). Узнагароджана медалём «За доблестный труд».
Пісьменніцы не стала 19 снежня 2008 года.
У памяць аб слыннай зямлячцы на доме, дзе яна жыла, устаноўлена мемарыяльная дошка. З 2010 года Белаазёрская гарадская бібліятэка носіць яе імя і ладзіць штогод 20 верасня, у дзень нараджэння Ніны Язэпаўны, літаратурныя чытанні памяці паэткі “Бабіна лета ў Белаазёрску”, у якіх удзельнічаюць вядомыя пісьменнікі Беларусі, мясцовыя літаратары, грамадскасць раёна.
Фонды Дзяржаўнага музея гісторыі беларускай літаратуры налічваюць звыш 120 прадметаў, звязаных з Нінай Іосіфаўнай Мацяш. Зяць Валянціны Міканораўны Шчадраной, Леанід Васільевіч Дранько-Майсюк, передаў музею ў 2007 годзе лісты і віншавальныя паштоўкі, якія былі адрасаваны В.М. Шчадраной. Дзякуючы Уладзіміру Аляксандравічу Васілевічу, сыну беларускай пісьменніцы Алены Васілевіч, у 2009 годзе асабісты фонд Ніны Мацяш папоўніўся кнігамі з аўтографамі. Разам з тым, шмат прадметаў паступіла да нас з архіваў Уладзіміра Паўлава, Генадзя Бураўкіна, Сяргея Новіка-Пяюна, Наталлі Давыдзенка, Карласа Шэрмана і іншых. З 2012 года ў калекцыі трапілі фотадакументы, творы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і ткацтва. Зараз фонды нашага музея налічваюць 38 кніг Ніны Мацяш, 27 з іх – з яе аўтографамі беларускім пісьменнікам.
Матэрыял падрыхтавала Наталля Балашова,
загадчык сектара ўліку фондаў аддзела ўліку, навуковай апрацоўкі і захоўвання фондаў
