20 сакавіка літаратурны свет адзначае 70-годдзе з дня нараджэння беларускага паэта і перакладчыка, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя Янкі Купалы і заслужанага дзеяча мастацтваў Беларусі Мікалая Міхайлавіча Мятліцкага.

Паэзія Міколы Мятліцкага – лірычная споведзь душы сучасніка, які трагічна перажывае і па-філасофску глыбока асэнсоўвае становішча чалавека ў сённяшнім свеце, атручаным экалагічнымі і духоўнымі катастрофамі.

Мікалай Міхайлавіч Мятліцкі нарадзіўся 20 сакавіка 1954 года ў вёсцы Бабчын Хойніцкага раёна Гомельскай вобласці, у адной з найпрыгажэйшых мясцін поўдня Беларусі. Паэтычны талент перадаўся яму ад дзеда Яўхіма Анісімавіча, які складаў гумарыстычныя вершы. Мікола пачаў пісаць вершы яшчэ ў чацвёртым класе, а ў 1969 годзе яго творы былі апублікаваны ў хойніцкай раённай газеце. Сур’ёзна ставячыся да свайго паэтычнага таленту, Мікола Мятліцкі паступіў на філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага універсітэта імя У.І.Леніна, дзе актыўна займаўся творчасцю, быў старастам студэнцкага літаб’яднання “Узлёт”. Ужо для студэнцкіх, часам крыху рытарычных, вершаў Міколы Мятліцкага была ўласціва культура паэтычнага мыслення, планетарны, касмічны маштаб вобразаў.

Пасля заканчэння ў 1977 годзе Беларускага дзяржаўнага універсітэта Мікола Мятліцкі працаваў у рэдакцыі газеты “Літаратура і мастацтва”, выдавецтве “Мастацкая літаратура”. З 2002 года – галоўны рэдактар часопіса “Полымя”.

З самага пачатку творчага шляху паэзія М. Мятліцкага была ў глыбокім і плённым рэчышчы традыцыйнага беларускага верша з яго ўвагай да канкрэтна-рэалістычных дэталяў, фальклорна-песеннай меладычнасцю і адкрытай пачуццёвасцю. Тэматыка ранняй паэзіі Міколы Мятліцкага таксама традыцыйная: генетычная памяць вайны, родная вёска і яе жыхары, вытокі песні, юнацкае каханне.

Кніга “Ружа вятроў” (1987) засведчыла ўзмацненне інтэлектуальнага патэнцыялу паэзіі Міколы Мятліцкага, паглыбленне філасофскай праблематыкі праз далейшае асэнсаванне вобразаў Космасу, Сусвету, Вечнасці, Часу. Як зазначыла Таццяна Шамякіна: “Паэт яднае беларускі народны, язычніцкі космас і Космас вялікі, нібы шукаючы ў ім паратунак ад жыццёвых турбот”.

М. Мятліцкі сам крыху палемічна адзначыў, што паэтам яго зрабіла чарнобыльская трагедыя, выразна падзяліўшы яго творчасць на два этапы – да і пасля 26 красавіка 1986 года. Вёска Бабчын, апетая ў ранняй лірыцы паэта, аказалася ў самым эпіцэнтры бяды – у зоне адсялення. Пасля Чарнобыля Мікола Мятліцкі не можа не пісаць пра гэтую бяду.

Першыя непасрэдныя ўражанні ад чарнобыльскай катастрофы ўвасоблены ў кнізе вершаў “Горкі вырай”, затым трагедыя роднага краю, знішчанага бядой, асэнсоўвалася ў вершах з кніг “Шлях чалавечы” (1989), “Палескі смутак” (1991). Чарнобыль прынёс змены ў паэзію Міколы Мятліцкага, і гэта датычыць нават не столькі тэматыкі, колькі мінорнай танальнасці і трагедыйнасці светаадчування паэта.

Значнай з’явай у беларускай паэзіі стаў выдадзены ў 1996 годзе зборнік паэзіі “Бабчын” – своеасаблівы помнік мёртвай вёсцы, загубленай Чарнобылем.

Кнігі “Хойніцкі сшытак” (1999) і “Жыцця глыбінныя віры” (2001) засведчылі, што чарнобыльская тэма застаецца асноўнай у паэзіі Міколы Мятліцкага. Аднак гэта для паэта болей чым тэма, чарнобыльская трагедыя стала для яго магутным штуршком для паглыблення філасофскай думкі, аналітычнага стаўлення да жыцця і гісторыі народа. Паэт больш востра стаў адчуваць адказнасць перад продкамі і нашчадкамі.

Мікола Мятліцкі – паэт са сваім адметным творчым почыркам. Аўтар зборнікаў паэзіі “Абеліск у жыце” (1980), “Мой дзень зямны” (1985), “Ружа вятроў” (1987), “Шлях чалавечы” (1989), “Палескі смутак” (1991), “Бабчын” (1996), “Жыцця глыбінныя віры” (2001), “Замкнёны дом” (2005), “На беразе маім” (2010), “Цяпло буслінага крыла” (2010), “Чалавек падымае неба” (2012), “Мой боль вырастае да зор” (2016), “Прысутнасць” (2017), “Бяссмертнік” (2019), “Існасць” (2020) і іншых. Для дзяцей — вершы “Няправільныя санкі” (1991).

Мікола Мятліцкі шмат часу аддаваў перакладчыцкай рабоце. Гэта відаць па многіх публікацыях у часопісе “Полымя”, газеце “Літаратура і мастацтва”, ў альманаху “Далягляды”. Першы пераклад М. Мятліцкага — верш легендарнага дагестанскага аварскага паэта Расула Гамзатава “Жаночая ноша” быў надрукаваны яшчэ ў 1973 годзе. Сярод перакладаў кніга паэзіі казахскага асветніка, першапраходца на ніве прыгожага пісьменства Абая “Стэпавы прастор”. Болей чатырох дзесяцігоддзяў аддадзены на тое, каб пазнаёміць беларускага чытача з паэзіяй самых розных творцаў Грузіі, Індыі, Іспаніі, Азербайджана, Балгарыі, Канады, Кітая і іншых.

У 2012-м годзе паэт выдаў анталогію “Пад крыламі Дракона: Сто паэтаў Кітая”, затым пабачыла свет анталогія “Пялёсткі лотаса і хрызантэмы: 100 паэтаў Кітая ХХ стагоддзя”. Акрамя згаданых анталагічных выданняў кітайскай паэзіі Мікалай Міхайлавіч пераклаў на беларускую мову і ёмісты том паэзіі кітайскага паэта XX стагоддзя Ай Ціна — “Гімн святлу”.

Яшчэ адзін накірунак перакладчыцкай работы М. Мятліцкага — серыя кніг “Сябрына: паэзія народаў Расіі”. У адным шэрагу — кнігі чувашскіх паэтаў Мішы Сеспеля, Валеры Тургая, народнага паэта Татарстана Роберта Мінуліна.

Мікола Мятліцкі – Лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1986), Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь імя Янкі Купалы (1998), Літаратурнай прэміі “Залаты Купідон” (2011), Спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва (2013), Міжнароднай літаратурнай прэміі “Алаш” (Казахстан, 2017). Заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь (2019).

Пісьменніка не стала 27 лістапада 2021 года.

У Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры захоўваецца каля 60 музейных прадметаў, звязаных з жыццём і творчасцю беларускага паэта і перакладчыка Мікалая Міхайлавіча Мятліцкага. Першыя прадметы, прынятыя на пастаяннае захоўванне, былі перададзены самім Мікалаем Мятліцкім у 2001 годзе. Асабісты фонд Міколы Мятліцкага папоўніўся фотадакументамі ў 2013 годзе. Разам з тым, прадметы паступілі да нас з архіваў Генадзя Бураўкіна, Уладзіміра Паўлава, Вольгі Іпатавай і іншых. Аснову архіва Мятліцкага Міколы складаюць экспанаты, перададзеныя ў дар музею жонкай пісьменніка Мятліцкай Ірынай Браніславаўнай. Дзякуючы ёй у 2022 годзе фонды нашага музея папоўніліся музейнымі прадметамі з калекцый: “Фалерыстыка”, “Адзенне і аксэсуары”, “Рэчы побыту”, “Кнігі”, а таксама знакавымі дакументамі, такімі як: дыплом аб заканчэнні Беларускага дзяржаўнага універсітэта імя Ул.І.Леніна, членскі білет Саюза пісьменнікаў СССР, членскі білет Саюза пісьменнікаў Беларусі, дыплом “Лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь”, дыплом Міжнароднай прэміі “Алаш”.